Fanon'un Filistin'i

Fanon'un Filistin'i

Fanon'un sömürgecilik, baskı ve sömürgeciler ile sömürgeleştirilenler arasındaki ayrım hakkındaki görüşleri, Filistin'deki karmaşık ve kalıcı mücadeleyi incelerken derinden yankı buluyor. Yazıları, sömürgeci ayrım çizgisinin bölgenin manzarasının ve bilincinin derinliklerine kazındığı mücadelenin inceliklerine ışık tutuyor. Fanon'un sömürge deneyimine ilişkin bakış açısını keşfedip bunu Filistin bağlamına uygularken, İsrail-Filistin sömürgeci karmaşıklığını şekillendiren dinamiklere dair daha derin bir anlayış kazanıyoruz.

Fanon'un çerçevesi, duvarlar, kontrol noktaları ve günlük şiddetten oluşan fiziksel bariyerlerden sosyal, kültürel ve psikolojik ayrımlara kadar, Filistin'de devam eden adalet, özgürlük, geri dönüş hakkı, egemenlik ve barış mücadelesine dair değerli bilgiler sağlıyor. Bu araştırma, Fanon'un zekice analizinin merceğinden çatışmanın çok yönlü katmanlarını aydınlatmayı amaçlıyor; çalışmalarının sömürgeciliğin karmaşıklıklarını ve bunun Filistin dahil dünya genelindeki toplumlar üzerindeki kalıcı etkisini anlama konusundaki kalıcı önemini vurguluyor.

Filistin'in coğrafi dünyası ikiye bölünmüş, sömürgeleştirilmiş bir dünyadır; sömürgeleştirilenler yerli Filistinliler, sömürgeciler ise Siyonistler ve onların tüm Batılı müttefikleridir. Bu coğrafyada Fanon'un kurgusuna göre "bölme çizgisi, sınır" askeri kışlalar, üsler, beton duvarlar ve keskin nişancı istasyonlarıyla “temsil ediliyor.” Bu nedenle, Filistin sömürge deneyiminde her şey İsrail (sömürge) Savunma Gücü'nün, yerleşimlerin ve yerleşimcilerin ve kalıcı yapısal şiddetin “gücü” etrafında dönüyor.

"Sömürge dünyası bölümlere ayrılmış bir dünyadır" ifadesi hiçbir yerde Filistin'dekinden daha belirgin değildir. Burada, İsrail yerleşimlerinin Batı Şeria'yı bölmesi, Gazze Şeridi'ni çevrelemesi ve izole coğrafi bölgeler oluşturması, Filistinli toplulukları etkili bir şekilde ayrıştırması ve bir apartheid sistemi dayatması ile bölünme keskin ve acı verici bir şekilde açıkça görülüyor. Batı Şeria bile sömürgeleştirilmiş bölümlere ve bağlantısız kantonlara bölünmüş durumda. Filistinliler, her Filistinli ailenin yaşadığı fiziksel ayrılığın bir yansıması olarak parçalanmış coğrafi bölgelerle sınırlandırılmış durumda ve hareket özgürlüğü kontrol noktaları, duvarlar ve çitlerle ciddi şekilde kısıtlanıyor. İşgalci bir güç tarafından yönlendirilen bu bölünme, Fanon'un sömürgeciliğin bölümlendirme ve ayırma eğilimine ilişkin gözlemini yansıtıyor ve sömürgeciler ile sömürgeleştirilenler arasında keskin bir ayrım yaratıyor. Filistin'de, Filistinliler kendilerine dayatılan bölmelerden kurtulmaya ve adalet, onur ve özgürlük üzerine kurulu bir gelecek inşa etmeye çalışırken, adalet ve kendi kaderini tayin etme mücadelesi devam ediyor."

Fanon, sömürgecilerin ve sömürgeleştirilmiş kesimlerin kendine özgü doğasından ve her açıdan ne kadar belirgin ve taban tabana farklı olduğundan söz ediyor. İsrail bölgeleri yeşil çimenler, yemyeşil parklar, yüzme havuzları, bol su, asfalt yollar, büyük alışveriş merkezleri ve akla gelebilecek her türlü konforla yapılaşmış ve iyi gelişmiştir. "Sömürgecilerin bölümü, tamamen taş ve çelikten oluşan, uzun süre dayanacak şekilde inşa edilmiş bir bölümdür." Filistin bağlamında bu ifade derin bir anlam kazanıyor. Batı Şeria'daki ve Gazze duvarlarının dışındaki İsrail yerleşimleri, sömürgeleştirilmiş davetsiz misafirleri tespit etmek için sürekli teknolojiye sahip, dayanıklı taş ve çelikten inşa edilmiş duvarlar ve çitlerle güçlendirilmiş. Bu heybetli yapılar yalnızca toplumları bölmekle kalmıyor, aynı zamanda bölgedeki güç dengesizliğinin fiziksel vücut bulmuş hali olarak da hizmet ediyor. Yerleşimler, hiçbir geri adım atma belirtisi göstermeyen inatçı bir sömürgeciliği simgeliyor.

"Çöp kutularının sürekli olarak tuhaf ve harika çöplerle, hayal bile edilemeyecek artıklarla dolup taştığı, ışıkların ve asfalt yolların olduğu bir bölge." Yoksul ve kuşatma altındaki Filistin toplulukları ve mülteci kamplarının tam tersine, İsrail yerleşimleri modern olanaklara erişimden yararlanıyor. İsrailli yerleşimci mahalleleri sokak ışıklarıyla aydınlatılıyor ve iyi asfaltlanmış yollarla donatılıyorken; tek elektrik santralini çalıştırmak için yakıt almalarına izin verildiğinde Filistin mahalleleri sıklıkla elektrik kesintisi yaşıyor ve sıklıkla bombalandığı için altyapı bozuluyor. "Sürekli tuhaf ve harika çöplerle dolup taşan çöp kutuları", sömürgeleştirilmiş Filistinlilerin karşı karşıya olduğu yapılandırılmış yoksunluğun tam tersine, sömürgeci bölgesini karakterize eden Batılı güçler tarafından ödenen ve desteklenen aşırılık ve zenginliğin bir metaforudur.

"Sömürgecinin ayakları deniz dışında asla görülemez ama o zaman da asla yeterince yaklaşamazsınız." Filistin topraklarını işgal eden İsrailli yerleşimciler, Filistin halkının karşı karşıya olduğu sert gerçeklerden çoğu zaman uzak ve izole kalıyor. Filistinli komşularının ulaşamayacağı düzeyde bir güvenlik ve konforun tadını çıkarıyorlar. Bu bölünme özellikle Gazze'de açıkça görülüyor ve Filistinlilerin hareketlerini, tıbbi bakıma ve çoğu ihtiyaçlara erişimlerini kısıtlayan bir ablukaya maruz kaldıkları 17 yıldır süren kuşatmayla daha da kötüleşiyor.

“Sokakların temiz ve düzgün olduğu, çukursuz, taşsız bir bölgede sağlam ayakkabılarla korunuyorlar.” İsrail ve yerleşim bölgesi, Filistin bölgelerindeki harap altyapıyla tam bir tezat oluşturan, düzgün ve bakımlı sokakların ayrıcalığına sahip. Bu karşıtlık, işgalin doğasında olan yapısal eşitsizlikleri ve kaynaklardaki eşitsizlikleri ve Batı'nın İsrail'e sağladığı sınırsız mali ve lojistik desteği yansıtıyor.

Filistin bağlamında Fanon'un sözleri unutulmaz bir aşinalık uyandırıyor. Yerlilerin yaşadığı mahalleler, mülteci kampları ve kuşatma altındaki Gazze Şeridi'nde, yaşamları mülksüzleştirme, umutsuzluk, silinme ve yassız bir ölümle aşina insanlar yaşıyor. Filistin'de varlığınızın tartışmalı olduğu, evinizin yıkılabileceği ve geleceğinizin belirsiz olduğu bir gerçekliğin içine doğarsınız.

Filistinliler, ister işgalin sonuçları, ister temel ihtiyaçların yokluğu, ilaç yokluğu, ister acımasız yerleşimciler ve günlük yaşamlarını bozan İsrail Ordusu şiddeti olsun, her yerde ve her şeyden ölüyor. Sıkışık yaşam koşulları, aşırı kalabalık mülteci kampları ve sürekli yerinden edilme tehdidi, alanı olmayan bir dünyanın ve sadece bekleyen ve belirli bir ölümü bekleyen, bazen hızlı ama çoğu zaman yavaş bir ölüm olan bir hayatın resmini çiziyor. Yiyecek, su, barınma ve elektrik gibi temel ihtiyaçlara duyulan açlık, neşeyi her an söndüren günlük bir mücadeledir. Filistin deneyimi, insanların baskıcı İsrail politikaları ve aralıksız sömürgeci şiddet karşısında çömelmeye, sinmeye ve dizlerinin üzerinde kalmaya zorlandığı, onları kolektif olarak hapsedildiği ancak yenilgiye uğratılmadığı sürekli bir boyun eğdirme deneyimidir.

Filistin'de sömürgeci işgal, İsrail yerleşimleri ile Filistin toprakları arasındaki, yaygın bir kontrol noktaları, duvarlar, elektronik gözetleme ve ağır tahkim edilmiş askeri ileri karakollar sistemi tarafından uygulanan görünür, çoğunlukla askerileştirilmiş bölgelerle işaretlenmiştir. İsrail polisi ve ordusu, kontrol ve baskı araçları olarak hizmet ederek bu bölünmenin uygulayıcıları olarak önemli bir rol oynuyor. Yerleşimciler ile yerli Filistin halkı arasında aracı görevi görerek sömürge işgalinin güç dinamiklerini güçlendiriyorlar. Bu gözlem, güvenlik güçlerinin sömürge yönetimini sürdürmede, hissedilir bir ayrılık duygusunu sürdürmede ve Filistinlilerin kendi kaderini tayin etme ve adalet isteklerini bastırmadaki merkezi rolünün altını çiziyor.

Fanon'un sözleri, sömürgeleştirilmiş öznenin bakışının aslında karmaşık bir dizi duyguyla belirlendiği Filistin deneyimine bakmak için dokunaklı bir mercek sunuyor. Bu, derin bir adaletsizlik duygusuyla ve zorla elinden alınana duyulan özlemle renklenen bir bakış. İşgalin gölgesi altında yaşayan Filistinliler, sömürgeci kesime çoğunlukla kıskançlık ve kızgınlıkla bakıyor. Bu kıskançlık sadece maddi şeylere sahip olmaya imrenme değil, aynı zamanda kendilerine tanınmayan özgürlüklere ve haklara duyulan derin bir özlemdir. Kendi kaderini tayin etme masasına oturmak, egemenlik yatağında rahat uyumak ve tercihen dış müdahale olmaksızın kendi kaderini şekillendirmek arzusudur. Sömürgeleştirilmiş Filistinli, özünde, dış sömürgeci bir gücün (Siyonist yerleşimci sömürgeciliğinin) gasp ettiği toprakları, köyleri, incir ve zeytin ağaçları üzerindeki ayrıcalık ve kontrolden dolayı acı çeken mağdur bir figürdür.

Sömürgeci de bu mağdur bakışın son derece farkındadır. Filistinlilerin, kendilerine dayatılan zorlu koşullara rağmen, anayurtlarını, köylerini, zeytinliklerini geri alma ve parçalanmış hayatlarının kontrolünü yeniden ele geçirme hayallerini beslemeye devam ettiklerini anlıyorlar. Bu farkındalık, bu özlemi sıklıkla kendi egemenlik konumlarına yönelik bir tehdit olarak yorumlayan sömürgeciler arasında bir huzursuzluk, savunmacılık ve sadist şiddet duygusunu besliyor. Hatta bunu sadece mülkiyet veya maddi zenginlik anlamında değil, kendi kaderini tayin etme ve adalet arayışında daha geniş anlamda “yerlerini alma” niyeti olarak bile algılayabilirler. Aslına bakılırsa, sömürgeleştirilmiş her Filistinlinin, çok uzun süredir işgal edilen, parçalanmış ve dışlanmış olan hak ettiği yeri geri alma hayalleri beslemesi günlük bir gerçekliktir. Filistinlilerin hayalleri limon, kayısı, incir, zeytin ağaçları ve tarlalardan geçen su kaynaklarıyla dolu. Sömürgeleştirilmiş Filistinlinin bunun hayalini kurmaktan asla vazgeçmiyor olması Siyonist sömürgeciliğin karanlığına rağmen her sabahı mümkün kılan şeydir. Bu, göz korkutan zorluklara, ısrarlı zorluklara ve Filistinli bedenlerin parçalanmasını finanse ederek ve buna izin vererek tarihsel ırkçı, Yahudi karşıtı ve İslamofobik kayıtlarını temizlemeyi amaçlayan bir Batı Dünyasına rağmen umutlarından vazgeçmeyi reddeden bir halkın dayanıklılığının ve kararlılığının bir şahididir.

Bu bölünmüş gerçeklikte, İsraillilerin ve Filistinlilerin hayatları arasındaki keskin zıtlığın göz ardı edilmesi mümkün değil. Ekonomik eşitsizlikler, kaynaklara erişimdeki eşitsizlikler ve yaşam tarzlarındaki büyük farklılıklar devam ediyor ve durumun yadsınamaz insani gerçekliğini ortaya koyuyor. Filistin'deki sömürge bağlamı, bu dünyayı asıl bölen şeyin yalnızca ekonomik eşitsizlik değil, her şeyden önce bireylerin türlerine veya ırklarına göre sınıflandırılması olduğu şeklindeki acı gerçeğin altını çiziyor. Filistinliler, ırklarına ve dinlerine bağlı bir ayrımcılığa maruz kalıyor, Avrupalılara atfedilen insani değerle karşılaştırıldığında onları ikinci sınıf statüye, daha doğrusu alt insan statüsüne düşürüyor ve son derece adaletsiz ve eşitsiz bir ortamı sürdürüyor. Filistinliler kurban edilmeyi kabul etmesi gereken bir halktır ve Filistin, Batı'nın istisnacılığını, ırksal ve evrimsel üstünlüğünü onaylayan, umut edilen ikinci gelişin gerçekleşmesini mümkün kılmak için İncil'deki bir tuval görevi görmektedir.

Fanon'un "Yerleşimcilerin yönettiği dünyayla karşı karşıya kalan yerlinin her zaman suçlu olduğu varsayılır" sözü, Filistin'deki durumu incelerken derinden yankı buluyor. Filistin halkı onlarca yıldır İsrail sömürgeci yerleşimci devletinin işgaline, kendini yerinden etmesine ve ayrımcılığına katlandı. Bu bağlamda alıntı, İsrail-Filistin çatışmasının derinlerine kök salmış sistematik önyargıları ve adaletsizlikleri özetliyor. Filistinliler genellikle yalnızca haklarını savundukları, topraklarını savundukları ve adalet aradıkları için suçlu sayılıyor. Uluslararası toplumun İsrail hükümetini insan hakları ihlallerinden sorumlu tutmadaki başarısızlığı, bu suçluluk karinesini daha da şiddetlendiriyor ve Filistin halkını etkilemeye devam eden bir adaletsizlik döngüsünü sürdürüyor. Fanon'un sözleri bize bu varsayımlara meydan okumanın ve Filistin'de daha eşitlikçi ve adil bir çözüme yönelik çalışmanın acil ihtiyacını hatırlatıyor.

Fanon'un orijinal olarak Cezayir bağlamında ve Fransız sömürge yönetimi sırasında yazılmış olması, Filistin'de devam eden çatışmayı analiz edebileceğimiz güçlü bir mercek görevi görüyor. Sömürgeciliğin kalıcı mirasını, yarattığı keskin eşitsizlikleri ve Filistin halkının haklarını ve onurunu tanıyan ve merkeze alan adil bir çözüme yönelik acil ihtiyacı vurguluyor. Böyle bir çözüme ulaşılıncaya kadar sömürgecilerin bölgesi baskının sembolü olarak kalacak ve sömürgeleştirilenler adalet ve kurtuluş için çabalamaya devam edecek.

[1] Orijinal adı “Fanon’s Paletine” adlı olan yazı Tezkire Ekibi tarafından Türkçe’ye çevrilmiştir.